Evcil Hayvanlarda Gıda Alerjisi ve İntolerans

Alerji mi, İntolerans mı? Gerçek Neden Ne?

Evcil hayvanlarda artan deri sorunları, kaşıntılar, kulak enfeksiyonları veya dışkı problemleri genellikle “alerji” olarak etiketlenir.Oysa bu belirtiler her zaman gerçek bir alerjiden kaynaklanmayabilir.

Bu yazıda bir veteriner hekim olarak, gıda alerjisi ile intolerans arasındaki farkları, bağışıklık sisteminin bu süreçteki rolünü, eliminasyon diyetinin önemini ve taze/çiğ beslenmenin bu durumlarda nasıl fayda sağlayabileceğini ele alacağım.

Alerji Nedir?

Gıda alerjisi, bağışıklık sisteminin bir besin bileşenine karşı yanlış alarm vermesidir.Genellikle bu bileşen bir proteindir. Vücut bu proteini “zararlı” olarak algılar ve IgE/IgG antikorları aracılığıyla tepki verir.Bu süreçte çeşitli mediatörler salınır ve deri, sindirim veya sistemik semptomlara yol açar.

Bazı kedi ve köpeklerde bu reaksiyonlar hemen gelişirken, bazılarında gecikmeli (Tip IV) hücresel bağışıklık yanıtları görülebilir.Cinsiyet veya yaş farkı olmamakla birlikte, bazı ırklar (örneğin Cocker ve Springer Spaniel’ler, Collie’ler, Dalmaçyalılar) gıda alerjisine daha yatkındır.

Gıda alerjisinde dört temel mekanizma rol oynar:

1. Mukozal bariyerin durumu

2. Bağışıklık tepkisinin düzenlenmesi

3. Eliminasyon süreçleri

4. Mukozaya ulaşan antijenlere karşı tolerans

Gastrointestinal savunmanın bozulması, hayvanları besin alerjilerine daha yatkın hale getirir.

Alerji ile Karıştırılan Gıda İntoleransı

Gıda intoleransı, bağışıklık sisteminden bağımsız olarak gelişen bir advers gıda reaksiyonudur.Bu duruma enzim eksiklikleri, katkı maddelerine duyarlılık (özellikle ticari ürünlerdeki), bağırsak geçirgenliği ve mikrobiyota dengesizlikleri neden olabilir.

Alerjiden farklı olarak bu durumda histamin salınımı, IgE antikorları veya mast hücreleri devreye girmez.Belirtiler genellikle geç başlar, doza bağlıdır ve fizyolojik bir tolerans zorluğunu ifade eder.

Aynı Hayvansal Kaynak, Farklı Tepki

Benzer protein ve yağ kaynakları, bağışıklık sistemi açısından farklı reaksiyonlara neden olabilir.Örneğin birçok köpekte kuzu etine (proteine) karşı alerjik reaksiyon gelişirken, kuzu yağına karşı bu tepki oluşmayabilir.Çünkü yağlar, vücut tarafından alerjen olarak tanınabilecek antijenik yapılardan arındırılmıştır.

Bu nedenle, gıda alerjisi olan bir köpekte aynı hayvana ait farklı bir bileşen güvenli olabilir.

Bir diğer önemli kavram da gıda idiosenkrazisidir:Belirli bir gıdaya karşı bilinen bir immünolojik mekanizma veya enzim eksikliği olmadan, bireye özgü şekilde gelişen anormal reaksiyonlardır.

Oral Tolerans: Vücudun Öğrenme Mekanizması

Oral tolerans, sindirim sistemi yoluyla alınan antijenlere karşı bağışıklık sisteminin tepki vermemeyi öğrenmesidir.Bu süreç, gıda alerjilerinin gelişmemesi için kritik öneme sahiptir.

Hayvanlar bu özelliği doğuştan taşımaz; yavru dönemde, özellikle sütten kesilme sonrası gelişir.Araştırmalar, yavru köpek ve kedilerin 6. haftadan itibaren oral tolerans geliştirme kapasitesine sahip olduğunu göstermektedir.

Bu dönemden önce yeni gıdalarla tanışmak, ilerleyen dönemde o gıdaya karşı alerji gelişme riskini artırabilir.Oral toleransın devamı için küçük miktarlarda, düzenli temas önemlidir.

Ticari Kuru Mamalar Gerçekten Çözüm mü?

Ticari kuru mamaların içeriği çoğu zaman belirsizdir.Yan ürünler, hidrolize proteinler, renklendiriciler, tatlandırıcılar, koruyucular ve çoklu protein kaynakları aynı anda bulunabilir.Bu da hem teşhisi zorlaştırır hem de alerjen yükünü artırır.

Örneğin, etiketinde “kuzu” yazan bir mamanın içinde tavuk proteini bulunabilir.Tavuk alerjisi olan bir köpek bu mamayı tükettiğinde semptomları devam eder.Bu nedenle doğru tanı ve tedavide eliminasyon diyeti büyük önem taşır.

“Hipoalerjenik” Diyet Gerçeği

Birçok kişi alerji şüphesi durumunda “hipoalerjenik” diyet önermektedir.Ancak gerçekte hipoalerjenik bir diyet mevcut değildir.

Her gıda antijeniktir; yani vücuda yabancı bir maddedir.Gerçek tedavi, hayvanın daha önce hiç maruz kalmadığı yeni protein ve karbonhidrat kaynaklarıyla beslenmesidir.

İdeal bir eliminasyon diyeti:

• Sınırlı sayıda, sindirilebilir protein içermeli,

• Katkı maddeleri ve vazoaktif aminlerden kaçınmalı,

• Hayvanın yaşam evresine uygun olmalıdır.

Kuzey Amerika’daki çalışmalar, gıda alerjisi şüphesi olan köpeklerin %72’sine, kedilerin ise %86’sına ev yapımı eliminasyon diyeti reçete edildiğini göstermektedir.

Eliminasyon Diyeti Nasıl Uygulanır?

• Tek bir protein ve tek bir karbonhidrat kaynağı seçilir.

• Evde hazırlanmış taze gıdalar kullanılır.

• Minimum 6–8 hafta uygulanır.

• Belirtiler düzeldikten sonra içerikler yavaşça eklenerek provokasyon testi yapılır.

Bazı vakalarda tam iyileşme için sürenin 10–13 haftaya kadar uzaması gerekebilir.(Örn. Rosser, 1993; Denis & Paradis, 1994)

Histamin İntoleransı da Unutulmamalı

Histamin, bağışıklık sisteminde önemli bir mediatördür ve bazı hayvanlar histamin içeren gıdalara aşırı tepki gösterebilir.Bu gıdalar genellikle:

• Beklemiş kırmızı et ve sakatatlar

• Fermente ürünler

• Balık

Bu durumdan etkilenmeyi en aza indirmek için:

• Taze içerikler kullanılmalı,

• İşlenmemiş veya az işlenmiş ürünler tercih edilmeli,

• Saklama koşullarına dikkat edilmelidir.

Taze/çiğ beslenme modelinde kullanılan ürünler katkısız olsa bile, yanlış saklama veya düşük kalite yüksek histamin riski yaratabilir.

Sonuç: Gerçek Çözüm Dengede

Birçok vakada “alerji” olarak değerlendirilen durumlar, aslında bağırsak geçirgenliği, intolerans veya histamin hassasiyeti kaynaklıdır.Doğru beslenme stratejileri, sindirim sisteminin dengelenmesi ve bireye özel diyet planlaması ile bu sorunların büyük kısmı kalıcı olarak çözülebilir.

Evcil Dostunuz İçin Sağlıklı Bir Adım

Eğer evcil dostunuzda benzer semptomlar gözlemliyorsanız — kaşıntı, sindirim sorunu, tüy dökülmesi veya dışkı değişiklikleri —onu gerçekten anlayan, bilimsel ve doğal temelli bir beslenme planı ile tanıştırmanın zamanı gelmiş olabilir.

Evcil Hayvan Beslenme Danışmanlığı hizmetimizde, dostunuzun bağırsak sağlığı, alerji geçmişi ve yaşam tarzına uygun,tamamen bireyselleştirilmiş bir beslenme programı hazırlıyoruz.

Veteriner Hekim Mert Mutlu

Detaylı bilgi ve randevu için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

brunosmacros@gmail.com

REFERANSLAR

-       J. M. Craig, “Food intolerance in dogs and cats,” Journal of Small Animal Practice, vol. 60, no. 2, pp. 77–85, Feb. 2019, doi: 10.1111/jsap.12959.

-       J. G. Jeffers, E. K. Meyer, and E. J. Sosis, “Responses of dogs with food allergies to single-ingredient dietary provocation,” J Am Vet Med Assoc, vol. 209, no. 3, pp. 608–611, Aug. 1996, doi:10.2460/javma.1996.209.03.608.

-       D. N. CARLOTTI, I. REMY, and C. PROST, “Food Allergy In Dogs And Cats. A Review and Report of 43 Cases,” Vet Dermatol, vol. 1, no. 2, pp. 55–62, Mar. 1990, doi: 10.1111/j.1365-3164.1990.tb00080.x.

-       J. WILLS and R. HARVEY, “Diagnosis and management of food allergy and intolerance in dogs and cats,” Aust Vet J, vol. 71, no. 10, pp. 322–326, Oct. 1994, doi: 10.1111/j.1751-0813.1994.tb00907.x.

-       J. M. Craig, “Food intolerance in dogs and cats,” Journal of Small Animal Practice, vol. 60, no. 2, pp. 77–85, Feb. 2019, doi: 10.1111/jsap.12959

-       E. J. Rosser, “Diagnosis of food allergy in dogs,” J Am Vet Med Assoc, vol. 203, no. 2, pp. 259–262, Jul. 1993, doi: 10.2460/javma.1993.203.02.259.

-       Ballauf B. (1993). Futtermittelallergie bei Hund und Katze--nicht nur ein gastrointestinales Problem [Feed allergy in dogs and cats--not only a gastrointestinal problem]. Tierarztliche Praxis, 21(1), 53–56.

YASAL UYARI:  Bu yazı tanı ,teşhis, tedavi yerine geçmez. Sadece bilgilendirme amacı ile paylaşılmıştır.